Παρασκευή 31 Οκτωβρίου 2008

Μόνοι στα κέρδη, μαζί στις ζημιές


Τις τελευταίες εβδομάδες οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου συμμετέχουν σ’ έναν άτυπο πλειστηριασμό:

Ποιος θα δώσει τα περισσότερα στις τράπεζες;

Η ελληνική κυβέρνηση είναι από τις πρωτοπόρες: πρώτη σε όλη την Ευρώπη ανακοίνωσε την εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων. Κι ήταν από τις πρώτες παγκοσμίως που σε χρόνο dt ετοίμασε σχέδιο παροχής εγγυήσεων προς τις τράπεζες, ύψους 28 Δισεκατομμυρίων Ευρώ!

Σίγουρα κανείς δεν θέλει να καταρρεύσουν οι τράπεζες, όλοι εκεί έχουν τις οικονομίες τους. Αλλά δεν παύουν κι αυτές να είναι επιχειρήσεις. Όπως τόσες άλλες εταιρίες στην Ελλάδα. Άλλοτε έχουν (υπέρογκα) κέρδη κι άλλοτε περνούν δυσκολίες. Αναρωτιέται λοιπόν ο απλός πολίτης:

Γιατί οι ισχυροί είναι καπιταλιστές όταν κερδίζουν και κρατικιστές όταν χάνουν;

Πώς είναι δυνατόν το κράτος (δηλαδή οι πολίτες) να εγγυώνται ότι θα ξαναπληρώσουν για να καλύψουν τις καταθέσεις τους, αν μια τράπεζα τις χάσει;

Αλήθεια, αν ένα ταξιδιωτικό γραφείο χρεωκοπήσει, το κράτος θ’ αναλάβει να οργανώσει ταξίδια στις Μαλδίβες σε όσους είχαν δώσει προκαταβολή;

Αν ένα πολυκατάστημα κλείσει, το κράτος θ’ αναλάβει να παραδώσει μαχαιροπίρουνα και κηροπήγια σε όσους είχαν ανοίξει σ’ αυτό λίστα γάμου;

Αν ένας έμπορος ή ένας ελεύθερος επαγγελματίας δεν έχει ρευστότητα, μπορεί το κράτος να του παρέχει απεριόριστη κάλυψη για να κάνει όσα ανοίγματα θέλει;

Αν ένας δανειολήπτης δεν πληρώσει μια δόση, μπορεί το κράτος να καλύψει το χρέος στον δανειστή, μέχρι να βρει χρήματα αυτός που χρωστάει;

Το πρόβλημα δηλαδή δεν είναι η στήριξη του τραπεζικού συστήματος. Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως υπάρχουν δυο μέτρα και δυο σταθμά: οι ισχυροί είναι πάντοτε θωρακισμένοι, ενώ οι ανίσχυροι είναι πάντα ευάλωτοι.

Το κράτος παρέχει σήμερα εγγύηση ρευστότητας σε όλες ανεξαιρέτως τις τράπεζες, χωρίς σαφείς κανόνες και χωρίς κανένα αντάλλαγμα! Μοιράζει στην πράξη άφθονο δημόσιο χρήμα με πλήρη αδιαφάνεια σε μερικές εύπορες επιχειρήσεις, ενώ υπόσχεται στα λόγια μελλοντική βοήθεια για όλους τους υπόλοιπους.

Κάνει τις τράπεζες μεσίτες στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής, καθώς η εγγυοδοσία στις τράπεζες παρουσιάζεται σαν κοινωνική επένδυση!

Και παρόλο που το κράτος έχει τώρα μεγάλη διαπραγματευτική ικανότητα, δίνει πολλά χωρίς να παίρνει τίποτα! Κλείνει άρον-άρον τη μαύρη τρύπα που δημιούργησε το κυνήγι των βραχυπρόθεσμων στόχων, χωρίς να δίνει καμία απολύτως προοπτική για αλλαγή πορείας.

Με την ταχύτατη εκπόνηση του σχεδίου στήριξης ύψους 28 δις Ευρώ, το κράτος απέδειξε πως υπάρχουν εργαλεία αντιμετώπισης των κρίσεων. Από 'δω και στο εξής λοιπόν το ερώτημα δεν είναι αν μπορούν οι (εκάστοτε) κυβερνήσεις να στηρίξουν τον μικρομεσαίο. Το ερώτημα είναι αν θέλουν! Η αδράνεια είναι πια συνενοχή.

Οι ισχυροί είναι μόνοι τους στα κέρδη, αλλά στις ζημιές έχουν παρέα. Για όλους τους υπόλοιπους συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο! Ως πότε;

Δευτέρα 27 Οκτωβρίου 2008

Ναι ή όχι;


Εθιζόμαστε καθημερινά να λέμε «ναι» σε όλους και σε όλα. Κι όμως, μια φορά τον χρόνο γιορτάζουμε το «ΟΧΙ».

Από ανάγκη ή για ξεκάρφωμα;

Σήμερα η κριτική σκέψη δεν καλλιεργείται στα σχολεία, αλλά στα τηλεπαράθυρα. Μαζικά και εξ αποστάσεως, από «επαΐοντες» και «δημοσιογράφους».

Σήμερα οι πολίτες τείνουν να μην έχουν αποκρυσταλλωμένη άποψη για ένα θέμα, πριν ακούσουν τι λέει γι’ αυτό μια δημοσκόπηση.

(Είναι τέτοιες οι ενέσεις νωθρότητας, που ακόμα και την παγκοσμίως πρωτοφανή άρνηση της πλειοψηφίας να ψηφίσει στη Βουλή, αν βρεθούν 2 δημοσκοπήσεις και 3 δημοσιογράφοι να τη δικαιολογήσουν, πολλοί μπορεί να τη θεωρήσουν αυτονόητη!)

Σ’ αυτό το περιβάλλον, κάθε «όχι» θεωρείται ντροπή. Γι’ αυτό, μάθαμε να λέμε «δεν πειράζει».

Δεν πειράζει που οι δημόσιες υπηρεσίες υπολειτουργούν. Δεν πειράζει που οι μηνιαίες κρατικές προμήθειες στα νοσοκομεία και στα σχολεία εξαφανίζονται σε μια μέρα. Δεν πειράζει που το κράτος ευαισθητοποιείται μόνο όταν κινδυνεύουν οι ισχυροί.

Και καθόλου δε μας πειράζει που οι υπουργοί πλουτίζουν μέσα σε 4 μόλις χρόνια. Το θεωρούμε εθιμικό δίκαιο που δεν αλλάζει.

Πώς μπορούμε όμως να ξεφύγουμε απ’ αυτήν τη μοιρολατρία;

Η λύση είναι μια: όταν βλέπουμε ότι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο, κάνουμε αναστροφή. Δεν κόβουμε απλώς ταχύτητα για να μη συγκρουστούμε με δύναμη στον τοίχο!

Και αλλαγή πορείας γίνεται μόνο αν αμφισβητήσουμε τις δομές που μας παρέδωσαν, ως αυτονόητες, οι προηγούμενες γενιές. Μόνο αν πάψουμε ν' ακολουθούμε άβουλα το πλήθος!

Αντί λοιπόν να ντρεπόμαστε, όταν αντιστεκόμαστε σε ανθρώπους και καταστάσεις που μας καταπιέζουν, ας μάθουμε να λέμε ΝΑΙ στα δύσκολα «Όχι» και ΟΧΙ στα εύκολα «Ναι».

Όσο πιο πολλοί το κάνουμε, τόσο πιο πολύ θα πετύχει!

Ίσως έτσι η μνήμη του «ΟΧΙ» γίνει διαρκής, όχι ημερήσια. Κι ίσως έτσι η 28η Οκτωβρίου γίνει πάλι σύμβολο κι όχι αργία.

Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2008

Υπάρχουν


Υπάρχουν γύρω μας άνθρωποι που προσπαθούν να ζήσουν με 500 ευρώ τον μήνα. Άνθρωποι που περιμένουν να τελειώσει η λαϊκή για να μαζέψουν φρούτα απ’ τον δρόμο. Που δεν έχουν χρήματα για πετρέλαιο θέρμανσης.

Είναι άνθρωποι που χάνουν το σπίτι τους, επειδή χρωστούν στην τράπεζα 25.000 ευρώ. Και βλέπουν το κράτος να χαρίζει ακίνητα κατά το δοκούν.

Άνθρωποι που ΔΕΝ μπορούν να ταρακουνήσουν τον Dow Jones ή τον Nikkei. Άρα δεν έχουν καμία ελπίδα να τους προσέξουν.

Γι' αυτούς τους ανθρώπους καμία παγκόσμια σύνοδος δε συγκλήθηκε να τους προτείνει χειροπιαστές λύσεις.

Αυτούς πάντα τους αντιμετώπιζαν με επιδόματα, συσσίτια και λόγια. Πάντα τους έλεγαν ότι το σύστημα δεν αντέχει παροχές. Ότι δεν υπάρχουν χρήματα.

Μέχρι που κινδύνεψε το ίδιο το σύστημα! Και, ω του θαύματος, είδαμε ότι χρήματα υπάρχουν. Ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν τα πάντα για να μην καταρρεύσουν οι αγορές.

Όμως οι αγορές είχαν αρχίσει να καταρρέουν καιρό πριν. Τότε που άρχισαν όλοι να καταναλώνουν περισσότερο απ’ όσο μπορούσαν. Τότε που το κράτος δεν έβαλε κανόνες σ’ εκείνους που διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα.

Σήμερα δε ζούμε την κρίση, ζούμε τ’ απόνερα της κρίσης. Σ’ ένα τέτοιο μοντέλο ανάπτυξης λοιπόν είναι περιττό να κάνουμε ενέσεις ρευστότητας. Η μόνη ένεση που μπορούμε να του κάνουμε είναι άλλη: αυτή της ευθανασίας!

Όσο θεωρούμε ότι η κρίση είναι συγκυριακή κι όχι δομική, τόσο θα πανηγυρίζουμε με τα μερεμέτια που προτείνουν οι «ειδικοί».

Και τόσο θα υπάρχουν (όλο και περισσότεροι) άνθρωποι που θα συσωρεύουν θυμό, οργή κι απέχθεια. Για ένα «σύστημα» που θυμίζει το gollum απ' τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών: όταν χλωμιάζει όλοι το λυπούνται, αλλά όταν είναι ισχυρό δε λυπάται κανέναν!

Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2008

«Ό,τι πει η αγορά»;


Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει παγκοσμίως η θεοποίηση της «αγοράς». Όχι βέβαια της αρχαίας ελληνικής, αλλά της σύγχρονης αμερικανικής! «Ό,τι πει η αγορά» είναι σήμερα το πιο αυτονόητο δόγμα.

Ποια «αγορά» όμως;

«Η ελεύθερη αγορά, μας λένε, έχει τους δικούς της κανόνες αυτορρύθμισης. Η ισορροπία καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση. Κανείς δεν πρέπει να παρεμβαίνει.»

Τι γίνεται όμως όταν η προσφορά ελέγχεται από καρτέλ και η ζήτηση τροφοδοτείται από μαύρο χρήμα; Αυτό δε μας το λέει κανείς!

Οι πρωτομάστορες μάλιστα αυτής της κατάστασης έχουν βαφτίσει «ελεύθερη» αυτήν την αγορά. Άλλο όμως ελευθερία κι άλλο ελευθεριότητα! Πίσω από τη λεγόμενη «ελευθερία» της αγοράς κρύβονται όσοι θέλουν ασυδοσία της αγοράς!

Όταν κανείς δεν επιβάλλει κανόνες διαφάνειας και ελέγχου, επικρατούν ολιγοπώλια. Οι πολίτες είναι απροστάτευτοι απέναντι στις παντοδύναμες εταιρίες. Ένας τεχνητός «ανταγωνισμός» τους εγκλωβίζει. Με αποτέλεσμα οι παραγωγοί να πωλούν όλο και φθηνότερα κι οι καταναλωτές να αγοράζουν όλο και ακριβότερα!

Όταν επίσης δεν υπάρχει φορολογική δικαιοσύνη, οι έχοντες μαύρο χρήμα ρίχνουν νερό στον μύλο της ακρίβειας. Γιατί οι πωλητές διαπιστώνουν ότι υπάρχει αγοραστικό κοινό που μπορεί να αγοράσει τα προϊόντα τους ακριβότερα. Κι έτσι με μικρότερη παραγωγή, έχουν μεγαλύτερο κέρδος!

Σε ιδανικές συνθήκες, η αγορά μπορεί, πράγματι, να «ισορροπήσει». Απαιτείται όμως να υπάρχει ισοτιμία εισοδημάτων. Να έχει δηλαδή ο καθένας το εισόδημα για το οποίο εργάζεται. Και να φορολογείται γι’ αυτό. Να μην κινείται η αγορά κυρίως με χρήματα που είναι απλό νούμερο κι όχι ανταμοιβή κόπου.

Η διαφάνεια, ο έλεγχος κι η εποπτεία είναι σήμερα ο μόνος δρόμος. Όλα τα υπόλοιπα είναι μερεμέτια για να καλλωπιστεί το προσωπείο ενός αδιέξοδου συστήματος!

Αν δεν μπουν σήμερα περιορισμοί στις μεταβλητές του συστήματος, η αντικειμενική συνάρτηση της αγοράς θα ξεχειλώνει διαρκώς και ποτέ δε θα βρει σημείο ισορροπίας.

Αυτές τις μέρες γίνεται στο CERN ένα τεράστιο πείραμα. Εκατοντάδες επιστήμονες απ’ όλον τον κόσμο ψάχνουν τη μαύρη τρύπα μετά το big bang.

Την ίδια στιγμή, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον πλανήτη είναι πειραματόζωα σ' ένα άλλο πείραμα: αναρωτιούνται ποια μαύρη τρύπα τους περιμένει μετά το big bang των παγκόσμιων αγορών!

Το ερώτημα συνεπώς σήμερα δεν είναι ποιος καπιταλιστής μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα την κρίση του καπιταλισμού.

Το ερώτημα είναι μήπως ήρθε η ώρα να επιλέξουμε έναν άλλον δρόμο. Μήπως ήρθε η ώρα να μπει φρένο στην ασυδοσία της μαύρης ολιγοπωλιακής αγοράς. Μήπως ήρθε η ώρα να επενδύσουμε στον άνθρωπο κι όχι στα ομόλογα.

(Το σκίτσο είναι του Κ.Μητρόπουλου από ΤΑ ΝΕΑ-26/5/08)

Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2008

Βουλγαρία


Πρόσφατα βρέθηκα στη Βουλγαρία, φιλοξενούμενος ενός παλιού συμφοιτητή απ’ το μεταπτυχιακό. Σε 2 μέρες δεν προλαβαίνεις φυσικά να διαμορφώσεις άποψη για μια χώρα. Είναι όμως μια χώρα έντονα αναπτυσσόμενη και μοιάζουμε σε πολλά. Άσε που μπορεί να δεις και τον greek-tv!

Το πρώτο κοινό στοιχείο με την Ελλάδα είναι το αλφάβητο. Ο Κύριλλος κι ο Μεθόδιος διαμόρφωσαν μια γλώσσα με πολλούς κοινούς χαρακτήρες με τα ελληνικά. Π.χ. τα γράμματα Π, Λ, Φ, Χ έχουν την ίδια γραφή και προφορά.

Άλλο κοινό μας στοιχείο είναι η Ορθοδοξία. Υπάρχουν πολλές εκκλησίες παντού.


Το μοναστήρι της Ρίλα κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα (στη λεγόμενη «Μακεδονία του Πιρίν») είναι τόπος προστατευόμενος από την UNESCO:


Το Plovdiv (Φιλιππούπολη) είναι μια πανέμορφη πόλη 127 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Σόφιας, κτισμένη γύρω από τον ποταμό Μαρίτσα (Έβρος). Η πόλη έχει αδελφοποιηθεί με τη Θεσσαλονίκη και το κέντρο της θυμίζει έντονα την Πλάκα.


Έχουν σωθεί απομεινάρια του αρχαίου θεάτρου (χωρητικότητας 30.000 θεατών) που έχτισε ο Φίλιππος, ενώ λειτουργεί ακόμα το ρωμαϊκό θέατρο (κατά τα πρότυπα του Ηρώδειου).


Μοιάζουμε και σε κάτι ακόμα με τη Βουλγαρία: υπάρχει κι εκεί εκτεταμένη διαφθορά! Η χώρα λαμβάνει εδώ και 8 χρόνια χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από πέρσι όμως, που η Βουλγαρία μπήκε στην Ε.Ε., υπάρχουν έντονες παρατηρήσεις για «κακοδιαχείριση» των κονδυλίων που προορίζονται για έργα υποδομής.

Στη Βουλγαρία δραστηριοπούνται σήμερα οι μεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις. Υπάρχουν εκεί ελληνικές τράπεζες και τεχνικές εταιρίες, ελληνικά τσιγάρα και τσιμέντα, υπάρχει ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ κι η ΕΚΟ. Και φυσικά υπάρχει η COSMOTE.

Η COSMOTE (εκεί λέγεται GLOBUL κι έχει ακριβώς το ίδιο λογότυπο) ξεκίνησε στη Βουλγαρία από το μηδέν, όχι με εξαγορά. Κι έφτασε σήμερα να είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρία τηλεπικοινωνιών στη χώρα!

Αυτήν την εταιρία πουλήσαμε στην Deutsche Telekom, όχι μια απλή εταιρία που έχει π.χ. χρηματιστηριακή αξία 20 Ευρώ ανά μετοχή.
Αποτιμάται σε ευρώ η διείσδυση ελληνικών τηλεπικοινωνιακών εταιριών στα Βαλκάνια; Στη FYROM η COSMOTE ήταν μόνο για οικονομικούς λόγους;

Αυτά για όσους λένε ότι το Δημόσιο δεν μπορεί. Όταν έχει σχέδιο, μπορεί! Αρκεί να θέλει κιόλας...

Η Βουλγαρία διέρχεται την μετακομμουνιστική της περίοδο και βρίσκεται στα πρώιμα στάδια του καπιταλισμού. Αυτό σε συνδυασμό με τους σημερινούς ρυθμούς ανάπτυξης του 7,1% (Α’ τρίμηνο 2008) δίνουν ένα ενδιαφέρον μίγμα:

Το κομμουνιστικό παρελθόν το ξορκίζουν: το 1999 ξήλωσαν το μαυσωλείο του Γκεόργκι Δημητρόφ από το κέντρο της Σόφιας. Ακριβώς απέναντι από ‘κεί που ήταν το μαυσωλείο βρίσκεται το υπέροχο κτίριο της πρώτης φωτογραφίας. Είναι τα γραφεία του πρώην Κομμουνιστικού Κόμματος. Το σφυροδρέπανο φυσικά έχει επίσης ξηλωθεί. Δίπλα βρίσκεται το ξενοδοχείο Sheraton (ανήκει πλέον σε ελληνική εταιρία) το οποίο είναι μεσοτοιχία με το Προεδρικό Μέγαρο!

Στη Σόφια υπάρχουν πάντως ακόμα τα γνωστά 50ώροφα κτίρια κατοικιών από την κομμουνιστική περίοδο, όπως υπάρχουν και δεκάδες καζίνο μέσα στην πόλη. Ολόκληρο το σιδηροδρομικό δίκτυο έχει ηλεκτροδοτηθεί, αλλά οι συρμοί είναι πολύ παλιοί (σαν τον παλιό «μουτζούρη» του ΟΣΕ). H Σόφια έχει μεγάλο δίκτυο τραμ, αλλά τα βαγόνια είναι πολύ παλιά. Μετρό δεν υπάρχει, υπάρχει όμως Mall!

Χαρακτηριστικό των ανισοτήτων είναι το εξής στιγμιότυπο: στην Εθνική Οδό είδαμε πολλές φορές κάρα που τα έσερναν άλογα!

5 λεπτά μετά, μας προσπέρασε μια κόκκινη Ferrari!



Τη Ferrari την είδαμε λίγο αργότερα σταματημένη σ’ ένα μπλόκο της αστυνομίας. Την είχαν σταματήσει στο αντίθετο ρεύμα, καθώς ο οδηγός θεώρησε ότι βρισκόταν σε μονόδρομο και έκανε διαρκώς προσπεράσεις! Η οδική τους συμπεριφορά έχει πολλές ομοιότητες με τη δική μας...

Υπήρχαν συχνά μπλόκα από αστυνομικούς, καθώς τα οδικά ατυχήματα στη Βουλγαρία έχουν αυξηθεί πολύ. Επιπλέον, σε αρκετά σημεία στις άκρες του δρόμου έχουν τοποθετήσει αυτοκίνητα κατεστραμμένα μετά από ατύχημα. Δυστυχώς, η Οδική Ασφάλεια χρειάζεται αστυνόμευση και σοκ! Τουλάχιστον οι Αρχές εκεί αντιδρούν.

Στα φανάρια μέσα στη Σόφια έχουν χρονόμετρο για το πράσινο και το κόκκινο. Αυτή η σκέψη είναι χρήσιμη για την προετοιμασία του οδηγού και περιορίζει το εκνευριστικό φαινόμενο του κορναρίσματος με το που ανάβει πράσινο!


Οι Βούλγαροι δεν έχουν περάσει ακόμα στο επόμενο στάδιο της «ανάπτυξης»: οι κυριακάτικες εφημερίδες δε ζυγίζουν 3 κιλά από τα DVD και τα διαφημιστικά φυλλάδια. (Μόνο οι ελληνικές εταιρίες βάζουν εκεί διαφημιστικά.) Και τα δάση τους δεν τα καίνε για να φυτέψουν μαιζονέττες μέσα στην (καμένη) φύση.


Η ζωή είναι φτηνή για τα ελληνικά δεδομένα. (Με τόσο καλπάζουσα ακρίβεια που έχουμε εδώ, αυτό είναι λογικό.) Πάντως με κλειδωμένη την ισοτιμία λέβα-ευρώ στο 2:1, προβλέπω ότι με την είσοδο της χώρας στη ζώνη του ευρώ (μετά το 2012), όλα θα διπλασιαστούν.

Γιατί ο κόσμος έχει συνηθίσει τιμές κι όχι αξίες. Π.χ. κάτι που σήμερα το πληρώνει 10 λέβα, με την είσοδο του ευρώ θα γίνει 5,5 ευρώ (στρογγυλοποίηση προς τα πάνω). Και μέσα σε λίγο καιρό θα πωλείται πάλι «10». Ευρώ όμως αυτή τη φορά! Κάπως έτσι στην Ελλάδα το κατοστάρικο έγινε ευρώ και το πεντοχίλιαρο έγινε πενηντάευρο...

Για όλους τους λαούς με τους οποίους συνορεύουμε έχουμε μια αρνητική προδιάθεση. Η Αλβανία, η FYROM κι η Τουρκία είναι, για διαφορετικούς λόγους η καθεμία, χώρες που «δεν θέλουμε να τις ξέρουμε». Αυτό μας καταδικάζει σε πανάκριβους στρατιωτικούς εξοπλισμούς που μειώνουν τις κοινωνικές επενδύσεις.

Οι σχέσεις μας με τη Βουλγαρία θα μπορούσαν να είναι το πρότυπο καλής γειτονίας. Η Βουλγαρία μπορεί να γίνει ένας πολύ σημαντικός σύμμαχος, συνεργάτης και εταίρος. Ειδικά μετά την είσοδό της στην Ε.Ε. και τη συμφωνία για τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη.


Οι δυο λαοί μοιάζουμε πολύ. Η νέα γενιά της χώρας είναι ανοιχτόμυαλη και μορφωμένη. Σίγουρα στο μέλλον θα έρθουμε ακόμα πιο κοντά!