Παρασκευή 30 Νοεμβρίου 2007

Αξιολόγηση


Ένα ζήτημα-ταμπού στην ελληνική κοινωνία είναι η αξιολόγηση. Όλοι θέλουμε να αξιολογούμε τους άλλους, αλλά λίγοι δέχονται να αξιολογηθούν οι ίδιοι ή το έργο τους ή η ομάδα στην οποία δρουν! Κι όμως, η αξιολόγηση θα μπορούσε να δείξει τον δρόμο για σπουδαίες αλλαγές που χρειάζονται σήμερα σε συστήματα όπως η παιδεία, η υγεία, η δημόσια διοίκηση και αλλού.

Νομίζω ότι το κεντρικό ζήτημα στο θέμα είναι ποιος είναι ο τελικός στόχος της αξιολόγησης: θέλουμε να αξιολογούμε για να διαφημίσουμε κάτι (π.χ. πανεπιστημιακά ιδρύματα) ή για να αλλάξουμε ό,τι δεν πάει καλά; Νομίζω το δεύτερο.

Άρα χρειάζεται σήμερα να αποκτήσουμε μια ακόμα συνήθεια: εκτός από τον Προϋπολογισμό πρέπει να κάνουμε και Απολογισμό.

«Τι αποτέλεσμα είχαν οι πόροι που διαθέσαμε; Πετύχαμε τους στόχους μας; Υπάρχουν καλύτεροι στόχοι; Τι μπορούμε να βελτιώσουμε την επόμενη φορά;»

Δυστυχώς βέβαια, η έννοια του feedback είναι ξένη για την ελληνική πραγματικότητα. Το θεωρούμε «χάσιμο χρόνου». Ενώ θα μπορούσε να δείχνει τον δρόμο της αλλαγής.

Μερικές πρώτες σκέψεις για τη διαδικασία της αξιολόγησης:

Κατ’ αρχάς η αξιολόγηση πρέπει να έχει βάθος χρόνου και να είναι αμφίδρομη. Διαφορετικά παύει να είναι αξιόπιστη, γιατί επηρεάζεται ενδεχομένως από την κρίση της στιγμής ή από μια προσωπική άποψη.

Να μπορεί δηλαδή ο αξιολογούμενος να κρίνει αυτόν που τον αξιολογεί. Αν προκύπτει στατιστικά μεγάλος αριθμός απαξίωσης του κρίνοντα, τότε η αξιολόγησή του να έχει μειωτικό συντελεστή. Αυτό αναιρεί τις ανεπάρκειες της υποκειμενικής αξιολόγησης. Και πάντως αν σε έναν συγκεκριμένο οργανισμό όλοι διαρκώς απαξιώνουν τον άλλον, αυτό είναι από μόνο του ένα δείγμα υπο-αξιολόγησης του οργανισμού.

Την προσφορά που είχε π.χ. το σχολείο στη ζωή ενός ανθρώπου πρέπει να την αξιολογεί ο ίδιος άνθρωπος και όταν είναι μαθητής και όταν είναι φοιτητής και όταν είναι παντρεμένος και όταν γίνει γονιός και όταν βγει στη σύνταξη (αν βγει...). Οι γνώσεις που διαχρονικά αξιολογούνται ως οι πλέον χρήσιμες μπορούν και πρέπει να αποκτήσουν νέο περιεχόμενο.

Το ίδιο να γίνεται για το πανεπιστήμιο, για την ιατρική περίθαλψη, για τη δημόσια διοίκηση.

Επιπλέον, να προβλέπεται η δυνατότητα αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε μέλη ενός υψηλά και ενός χαμηλά αξιολογημένου οργανισμού. Ακόμα και με αντίστοιχους οργανισμούς εκτός Ελλάδος. Όσο περισσότερες προσλαμβάνουσες παραστάσεις έχουμε από το καλύτερο, τόσο πιο γρήγορα θα κάνουμε τις μικρές μας «επαναστάσεις» για να ξεφύγουμε από το μέτριο.

Φυσικά, ένα σύστημα αξιολόγησης πρέπει να προβλέπει κίνητρα για τα μέλη ενός οργανισμού ώστε ως άτομα να βελτιώνονται διαρκώς. Αυτό θα ωφελήσει πολλαπλασιαστικά τον οργανισμό ως σύνολο (π.χ. δημόσια διοίκηση).

Άρα:

- Αξιολόγηση για να γίνουμε καλύτεροι, όχι για να δημιουργήσουμε εντυπώσεις ή εντυπωσιακές λίστες top-10.

- Απολογισμός στο τέλος της δράσης μας για να αξιολογούμε τον προϋπολογισμό, ώστε να παράγουμε καλύτερους προϋπολογισμούς την επόμενη φορά.

- Αξιολόγηση με αμφίδρομες κρίσεις. Καθένας είναι κρίνων και κρινόμενος.

- Αξιολόγηση σε βάθος χρόνου, για να διακρίνουμε αξιόπιστα τα στοιχεία που είναι διαχρονικά πιο χρήσιμα στις ζωές των ανθρώπων.

- Αλληλεπίδραση ανάμεσα σε εκείνους που αξιολογήθηκαν στα άκρα της αξιολογικής κλίμακας.

- Κίνητρα προς όλα τα μέλη ενός αξιολογούμενου οργανισμού, ώστε να θέλουν να βελτιώνονται διαρκώς.

Εντάξει, περιέγραψα κι εγώ ένα σύστημα αγγελικά πλασμένο που χρειάζεται εξαιρετική οργάνωση για να λειτουργήσει. Ας κάνουμε μια ανάλυση κόστους-οφέλους προτού προχωρήσουμε στην αξιολόγηση συστημάτων. Ας την πούμε «αποτίμηση», αν η λέξη φοβίζει.

Αλλά ας πάμε και λίγο κόντρα στον μηδενισμό και τη μοιρολατρία. Τα πράγματα μπορούν να γίνουν καλύτερα. Η αξιολόγηση συστημάτων (και όχι ανθρώπων) μπορεί να μας δείξει πώς.

Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2007

"ΠΑΝΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ"


Είχα την τύχη να σπουδάσω στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Θεωρώ ευλογία το γεγονός ότι έζησα μέρος της ζωής μου σ’ εκείνα τα κτίρια της οδού Πατησίων. Επειδή η αύρα τους καταγράφει στο DNA σου ένα μήνυμα διαχρονικό.

Το Ε.Μ.Π. έγινε μέρος της Ιστορίας το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου 1973. Από τότε πέρασαν και θα περάσουν πολλά χρόνια. Το μήνυμα όμως εκείνης της βραδιάς παραμένει πάντα επίκαιρο και κρυστάλλινο: μόνο οι νέοι μπορούν να δείξουν τον δρόμο προς την έξοδο κινδύνου!

Τότε ο κίνδυνος ήταν η χούντα. Ο περιορισμός των ελευθεριών. Τα βασανιστήρια και οι φόνοι εκείνων που δεν έσκυψαν το κεφάλι. Ήταν η απαγόρευση ελεύθερης έκφρασης. Η λογοκρισία της διαφορετικής άποψης.

Η δικτατορία του ’67 ήταν μια προκρούστειος κλίνη. Σκοπό είχε να ομογενοποιήσει μια γενιά. Σκοπό είχε να παράξει πολίτες που τα θεωρούν όλα αυτονόητα, πολίτες που αποδέχονται τη μοίρα τους. Οι Έλληνες «έπρεπε» να συμφιλιωθούμε με τη μοιρολατρική αντίληψη ότι δεν μπορούμε εμείς να ορίζουμε το μέλλον μας.

Όλες οι νεοελληνικές γενιές μεγάλωσαν με δυνάστες: τουρκοκρατία, βασιλιάς, κατοχή, συνταγματάρχες. Το 1974 άλλαξαν πολλά, αλλά δεν άλλαξαν όλα. Γιατί η ροπή προς τον δυνάστη είναι μια διαχρονική τάση που δημιουργεί την ψευδαίσθηση της «σιγουριάς».

Ποιοι είναι άραγε οι σημερινοί δυνάστες;

Υπάρχουν σήμερα λίγοι που συγκεντρώνουν προνόμια και πολλοί που τα χάνουν. Για να αντέξει αυτή η ιδιότυπη «ολιγαρχία» γιγαντώνονται παράσιτα που απομυζούν τη δημιουργικότητά μας, συντηρείται ο κομματισμός που χρωματίζει παιδιά στις «συνεντεύξεις» και κυριαρχεί η περιβαλλοντική υποβάθμιση που διαχωρίζει τις φτωχές γειτονιές από τα πλούσια προάστια.

Δημιουργούνται με γεωμετρική πρόοδο διαχωριστικές γραμμές μεταξύ όσων έχουν πρόσβαση στη γνώση, την υγεία, την πρόνοια και όσων περιθωριοποιούνται από αυτά τα δημόσια αγαθά.

Ορθώνονται τείχη στους νέους που θέλουν να δημιουργήσουν τη δική τους δουλειά ή που ζητούν καλύτερη ανταμοιβή της εργασίας τους. Γιατί όσοι παράγουν σήμερα είναι πιο αναλώσιμοι από εκείνους που φέρνουν μια δουλειά με τις «γνωριμίες» τους.

Δυνάστες κοντολογίς είναι σήμερα όσοι ασκούν απολυταρχικά την εξουσία τους. Και σε μια κοινωνία που μετράει το «έχω» πιο πολύ από το «είμαι» είναι σαφές ποιος έχει εξουσία. Άρα το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε πια όλοι από μια ψήφο. Κάποιοι επηρεάζουν πολύ περισσότερες!

Πώς θα βγούμε από τη σημερινή ολιγαρχία;

Πρέπει να απαντήσουμε στο εξής δίλημμα: περισσότερη δημοκρατία ή πλήρης αναρχία;

Κατά τη γνώμη μου, φυγή δεν είναι να βγούμε στο αντάρτικο. Δεν είναι λύση να γίνουμε ελεύθεροι σκοπευτές και να πυροβολούμε άκριτα όλους τους θεσμούς της δημοκρατίας μας, όντας κρυμμένοι.

Χρειάζεται να κάνουμε τα δικά μας καθημερινά μικρά «Πολυτεχνεία» για να ανατρέψουμε την τάση δημιουργίας κοινωνικών ανισοτήτων. Γι’ αυτό η δημοκρατία μας πρέπει να έχει ένα ισχυρό προαπαιτούμενο: τη Συμμετοχή!

Η Συμμετοχή δημιουργεί ένα κίνημα ενεργών πολιτών. Ένα κίνημα που διαμορφώνει με θετικούς όρους το μέλλον που οραματιζόμαστε. Όχι ως άρνηση του παρόντος, ούτε ως ετεροπροσδιορισμό.

Η Συμμετοχή εδράζεται στη συνεισφορά όλων μας. Δεν γεννάει τύψεις επαναστατικότητας στους απαθείς, αλλά δίνει κίνητρο σε όλους τους πολίτες να πάψουν να είναι απαθείς και να βγουν μπροστά.

Όλα αυτά μόνο οι νέοι μπορούν να τα ενεργοποιήσουν. Επειδή έχουν όλη τη ζωή μπροστά τους και άρα νοιάζονται περισσότερο για τις κοινωνικές συνθήκες στις οποίες θα ζήσουν.

Όμως οι δραστηριοποιημένοι νέοι είναι σήμερα σαν ένα προστατευόμενο είδος σε υγροβιότοπο “Natura”! Διστάζουμε να τους δώσουμε πρωτοβουλίες κι ευθύνες. Τους θέλουμε κλακαδόρους, χειροκροτητές και νεροκουβαλητές. Προσπαθούμε να τους βάλουμε σε καλούπια, τους χαϊδεύουμε τ’ αυτιά για να τους προσεταιριστούμε, επιδιώκουμε να τους δελεάσουμε με μοίρασμα εξουσίας.

Οι νέοι αντίθετα χρειάζονται διέξοδο, ρεαλιστική πρόταση, παραγωγική προοπτική. Απαιτούν αξιοκρατία και ίσες ευκαιρίες για δημιουργία και επιχειρηματικότητα. Απογοητεύονται από το σημερινό κράτος-μπαμπούλα και το αδηφάγα εισπρακτικό τραπεζικό σύστημα. Και δελεάζονται μόνο από τη δημιουργία ενός κινήματος ενεργών πολιτών.

Τα καθημερινά μας μικρά «Πολυτεχνεία» θα μας δείξουν πάλι την έξοδο κινδύνου. Με νέες μορφές συμμετοχής, με φαντασία και με νεωτερικότητα θα δώσουμε νέο νόημα στο τρίπτυχο της σημερινής αμφισβήτησης:

Καλύτερη Ανταμοιβή του κόπου μας, σύγχρονη δημόσια Παιδεία και Ελευθερία βούλησης.

Πέμπτη 8 Νοεμβρίου 2007

Λαϊκή Δημοκρατία Ζωνιανών


Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την ονομασία της ΠΓΔΜ. Υπάρχει όμως κι ένα άλλο κράτος που χρειάζεται ονομασία. Βρίσκεται εντός χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι άβατο. Όχι δεν είναι η Χώρα των Βάσκων. Είναι η Λαϊκή Δημοκρατία των Ζωνιανών!

Τα Ζωνιανά είναι ένα πανέμορφο χωριό της πατρίδας μου. Βρίσκονται στην επαρχία Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο. Είναι ένα κατάφυτο χωριό. Σε αντίθεση όμως με τα υπόλοιπα δάση μας, τα φυτά που έχουν γύρω τους τα Ζωνιανά έχουν αξία μόνο όταν καίγονται και δεν έγιναν ποτέ καρτ-ποστάλ.

Έχω μια φυσική ροπή να μη θεωρώ κανέναν εκ γενετής κακό. «Ουδείς εκών κακός» έλεγε ο Σωκράτης. Πιστεύω ότι όλοι έχουν δικαίωμα υπεράσπισης της άποψής τους. Γιατί ο καθένας βλέπει τα πράγματα από τη δική του οπτική γωνία.

Όποιον και να ρωτήσεις, θα σου πει φυσικά πως είναι παράνομο να καλλιεργείς και να πουλάς ναρκωτικά. Εγώ θα πω και κάτι ακόμα: είναι χυδαίο! Γιατί φυλακίζεις την ενεργητικότητα νέων ανθρώπων. Γιατί γεννάς και διαδίδεις εγκληματικότητα. Το κακό θα παταχθεί, μόνο αν τιμωρούνται παραδειγματικά, χωρίς εξαιρέσεις και χωρίς πολιτική κάλυψη, όλοι όσοι ρέπουν προς το εύκολο κέρδος.

Το ζητούμενο όμως δεν είναι να πατάξουμε το φαινόμενο, αλλά να μην αναπαράγεται. Και πρέπει να διερωτηθούμε γιατί υπάρχουν άραγε συμπολίτες μας που παροτρύνουν τα παιδιά τους να αφήσουν το σχολείο και να γίνουν χασισοκαλλιεργητές. Είναι απλό: με τις σπουδές θα διαβάζεις από τα 12 έως τα 23 σου για να πιάσεις μια δουλειά των 600-700 ευρώ το μήνα. Ε, αυτά κάποιοι τα μετράνε σε γραμμάρια...

Ποια κοινωνική πλειοψηφία θέλει εγκληματίες; Καμία. Όμως φροντίζει να τους τιμωρεί χωρίς εξαιρέσεις. Δεν αντιμετωπίζει τους εγκληματίες σαν ψηφοφόρους. Και δίνει διέξοδο στους νέους να βρουν αξιοπρεπείς δουλειές. Φροντίζει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες και αξιοκρατία. Αντιμετωπίζει με σεβασμό τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους και εγγυάται την αξιοπρεπή διαβίωσή τους.

Η πολιτεία μας αντίθετα είναι σοβαροφανής. Κανείς μας δεν γνωρίζει τους εμπόρους ναρκωτικών! Κανείς πολιτικός δεν έχει βοηθήσει ποτέ κανέναν να αθωωθεί στα δικαστήρια! Όλοι οι δικηγόροι θεωρούν λειτούργημά τους να υπερασπιστούν έναν έμπορο που τους πληρώνει με χρήματα οικογενειών που έχασαν τα παιδιά τους από ναρκωτικά.

Όλοι μας αντιμετωπίζουμε καχύποπτα έναν νέο που βγήκε από μονάδα απεξάρτησης. Σπάνια εργοδότης θα δώσει ευκαιρία σε έναν τέτοιο άνθρωπο. Ποτέ το κράτος δεν ένιωσε την ανάγκη να στείλει π.χ. όσους νέους εξ αυτών το θέλουν στο ανοιχτό πανεπιστήμιο. Όλοι γυρίζουμε την πλάτη στο πρόβλημα, μέχρι να μας χτυπήσει την πόρτα.

Μέχρι τότε δεν κάνουμε τίποτα και μετά αντιδρούμε με συναισθηματισμό. Το ζήτημα όμως δε χρειάζεται ούτε απάθεια, ούτε φανατισμό. Χρειάζεται διαρκή τήρηση του νόμου ώστε να τιμωρούνται όλοι όσοι θεωρούν εαυτούς εξυπνότερους των υπολοίπων.

Μα πάνω απ’ όλα χρειάζεται να πάψουμε να υποκρινόμαστε και να δαιμονοποιούμε τους άλλους. Το ζήτημα έχει βαθιές ρίζες και δεν αρκούν μερεμέτια επικοινωνιακού τύπου. Ας τιμωρηθούν επιτέλους πρώτα εκείνοι που συγκαλύπτουν. Και δεν είναι όλοι το ίδιο! Αυτό το λένε όσοι συγκαλύπτουν για να μη φαίνονται.

Αρκετά κυβέρνησε η επικοινωνία. Ώρα να κυβερνήσει η κοινωνία!