Νεοκλασικά κτίρια Θεσσαλονίκης

Απομεινάρια μιας άλλης εποχής, τα νεοκλασικά κτίρια είναι πραγματικά στολίδια μέσα στις πόλεις μας. Μαρτυρούν ότι υπήρξε μια εποχή που η αρχιτεκτονική είχε στυλ.

Φυσικά το «όμορφο» είναι υποκειμενικό. Αλλά ακόμα κι αν ένα νεοκλασικό κτίριο το θεωρήσει κανείς "ετερόκλητο μίγμα διαφορετικών τεχνοτροπιών", δεν μπορεί να μην παραδεχτεί ότι είναι καλύτερο από τα άχρωμα κουτιά της δόμησης του ’50.

Η κερδομανία του ’50 ισοπέδωσε τα περισσότερα νεοκλασικά κτίρια στις πόλεις μας. Στη Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα, η Βασιλίσσης Όλγας υπήρξε κάποτε ένα ζωντανό αρχιτεκτονικό μουσείο. Σήμερα βέβαια τα νεοκλασικά στην πόλη είναι λίγα.

Ναι, επρόκειτο κυρίως για επαύλεις των εύπορων τάξεων. Κτίρια που σήμερα τα θαυμάζουμε, αλλά στην εποχή τους σίγουρα γεννούσαν τον φθόνο των ασθενέστερων.

Όμως «πολιτιστική κληρονομιά» δεν είναι μόνο ό,τι έχει κατασκευαστεί στην αρχαιότητα. Είναι και ό,τι επιχειρεί έναν σύγχρονο αρχιτεκτονικό «διάλογο» με το κλασικό της αρχαιότητας.

Τα νεοκλασικά κτίρια αποτελούν τυπικό δείγμα αρχιτεκτονικής αρχοντιάς. Ψηλοτάβανα, χωρίς «οριζόντιες ιδιοκτησίες», χωρίς φειδώ σε καινοτόμα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Άλλοτε λιτά κι άλλοτε πιο ελεύθερα. Πάντοτε όμως διαφορετικά το ένα από το άλλο.

Στην εποχή του copy-paste, αυτήν τη μοναδικότητα είναι που θαυμάζω περισσότερο απ’ όλα σ’ ένα νεοκλασικό κτίριο. Αυτήν την ανθρώπινη κλίμακα κι αυτήν τη διάθεση του αρχιτέκτονα να δημιουργήσει, όχι απλώς να χτίσει.

Είναι αλήθεια πως στις αρχές του ’80 μπήκαν απ' τον Αντώνη Τρίτση κάποιοι περιορισμοί που έσωσαν ό,τι μπορούσαν να σώσουν. Επίσης, με τη μεταφορά του Συντελεστή Δόμησης σώθηκαν ακόμα μερικά νεοκλασικά που αφήνονταν να γίνουν επικίνδυνα για να τα κατεδαφίσουν, ώστε να χτιστούν μεγαλύτερα κτίρια. Ενώ με τον ΓΟΚ του 2000 ακόμα και ολόκληρα οικιστικά σύνολα μπορούν πλέον να χαρακτηριστούν διατηρητέα.

Εκείνο όμως που κυριολεκτικά «έκοψε την όρεξη» και τις κακόβουλες σκέψεις των ιδιοκτητών είναι η διάταξη του ΓΟΚ 2000 που αναφέρει ρητώς ότι «τα νεοκλασικά που κρίνονται “επικινδύνως ετοιμόρροπα” κατεδαφίζονται, αφού όμως πρώτα έχει γίνει συστηματική καταγραφή των αρχιτεκτονικών τους στοιχείων, ώστε το ακίνητο να ανακατασκευαστεί στην αρχική του μορφή».

Όσα νεοκλασικά έχουν ανακαινιστεί προσφέρουν οάσεις καλαισθησίας μέσα στις πόλεις μας. Αλήθεια, αυτό πόσο αξίζει; Πόσο αξίζει να ζεις σε μια πόλη που ο κτιριοδομικός της πλούτος σου φτιάχνει τη διάθεση;

Όσο για ‘κείνα που έχουν αφεθεί στη μοίρα τους, σίγουρα μπορούν να αξιοποιηθούν: ως πολιτιστικοί χώροι, ως ξενώνες για τους άστεγους, ως στέκια νέων. Εκείνο που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση.

Πρόσφατα βρέθηκα στη Θεσσαλονίκη και θα ήθελα να μοιραστούμε μερικές εικόνες από νεοκλασικά κτίρια της πόλης: