Αξιολόγηση

Ένα ζήτημα-ταμπού στην ελληνική κοινωνία είναι η αξιολόγηση. Όλοι θέλουμε να αξιολογούμε τους άλλους, αλλά λίγοι δέχονται να αξιολογηθούν οι ίδιοι ή το έργο τους ή η ομάδα στην οποία δρουν! Κι όμως, η αξιολόγηση θα μπορούσε να δείξει τον δρόμο για σπουδαίες αλλαγές που χρειάζονται σήμερα σε συστήματα όπως η παιδεία, η υγεία, η δημόσια διοίκηση και αλλού.

Νομίζω ότι το κεντρικό ζήτημα στο θέμα είναι ποιος είναι ο τελικός στόχος της αξιολόγησης: θέλουμε να αξιολογούμε για να διαφημίσουμε κάτι (π.χ. πανεπιστημιακά ιδρύματα) ή για να αλλάξουμε ό,τι δεν πάει καλά; Νομίζω το δεύτερο.

Άρα χρειάζεται σήμερα να αποκτήσουμε μια ακόμα συνήθεια: εκτός από τον Προϋπολογισμό πρέπει να κάνουμε και Απολογισμό.

«Τι αποτέλεσμα είχαν οι πόροι που διαθέσαμε; Πετύχαμε τους στόχους μας; Υπάρχουν καλύτεροι στόχοι; Τι μπορούμε να βελτιώσουμε την επόμενη φορά;»

Δυστυχώς βέβαια, η έννοια του feedback είναι ξένη για την ελληνική πραγματικότητα. Το θεωρούμε «χάσιμο χρόνου». Ενώ θα μπορούσε να δείχνει τον δρόμο της αλλαγής.

Μερικές πρώτες σκέψεις για τη διαδικασία της αξιολόγησης:

Κατ’ αρχάς η αξιολόγηση πρέπει να έχει βάθος χρόνου και να είναι αμφίδρομη. Διαφορετικά παύει να είναι αξιόπιστη, γιατί επηρεάζεται ενδεχομένως από την κρίση της στιγμής ή από μια προσωπική άποψη.

Να μπορεί δηλαδή ο αξιολογούμενος να κρίνει αυτόν που τον αξιολογεί. Αν προκύπτει στατιστικά μεγάλος αριθμός απαξίωσης του κρίνοντα, τότε η αξιολόγησή του να έχει μειωτικό συντελεστή. Αυτό αναιρεί τις ανεπάρκειες της υποκειμενικής αξιολόγησης. Και πάντως αν σε έναν συγκεκριμένο οργανισμό όλοι διαρκώς απαξιώνουν τον άλλον, αυτό είναι από μόνο του ένα δείγμα υπο-αξιολόγησης του οργανισμού.

Την προσφορά που είχε π.χ. το σχολείο στη ζωή ενός ανθρώπου πρέπει να την αξιολογεί ο ίδιος άνθρωπος και όταν είναι μαθητής και όταν είναι φοιτητής και όταν είναι παντρεμένος και όταν γίνει γονιός και όταν βγει στη σύνταξη (αν βγει...). Οι γνώσεις που διαχρονικά αξιολογούνται ως οι πλέον χρήσιμες μπορούν και πρέπει να αποκτήσουν νέο περιεχόμενο.

Το ίδιο να γίνεται για το πανεπιστήμιο, για την ιατρική περίθαλψη, για τη δημόσια διοίκηση.

Επιπλέον, να προβλέπεται η δυνατότητα αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε μέλη ενός υψηλά και ενός χαμηλά αξιολογημένου οργανισμού. Ακόμα και με αντίστοιχους οργανισμούς εκτός Ελλάδος. Όσο περισσότερες προσλαμβάνουσες παραστάσεις έχουμε από το καλύτερο, τόσο πιο γρήγορα θα κάνουμε τις μικρές μας «επαναστάσεις» για να ξεφύγουμε από το μέτριο.

Φυσικά, ένα σύστημα αξιολόγησης πρέπει να προβλέπει κίνητρα για τα μέλη ενός οργανισμού ώστε ως άτομα να βελτιώνονται διαρκώς. Αυτό θα ωφελήσει πολλαπλασιαστικά τον οργανισμό ως σύνολο (π.χ. δημόσια διοίκηση).

Άρα:

- Αξιολόγηση για να γίνουμε καλύτεροι, όχι για να δημιουργήσουμε εντυπώσεις ή εντυπωσιακές λίστες top-10.

- Απολογισμός στο τέλος της δράσης μας για να αξιολογούμε τον προϋπολογισμό, ώστε να παράγουμε καλύτερους προϋπολογισμούς την επόμενη φορά.

- Αξιολόγηση με αμφίδρομες κρίσεις. Καθένας είναι κρίνων και κρινόμενος.

- Αξιολόγηση σε βάθος χρόνου, για να διακρίνουμε αξιόπιστα τα στοιχεία που είναι διαχρονικά πιο χρήσιμα στις ζωές των ανθρώπων.

- Αλληλεπίδραση ανάμεσα σε εκείνους που αξιολογήθηκαν στα άκρα της αξιολογικής κλίμακας.

- Κίνητρα προς όλα τα μέλη ενός αξιολογούμενου οργανισμού, ώστε να θέλουν να βελτιώνονται διαρκώς.

Εντάξει, περιέγραψα κι εγώ ένα σύστημα αγγελικά πλασμένο που χρειάζεται εξαιρετική οργάνωση για να λειτουργήσει. Ας κάνουμε μια ανάλυση κόστους-οφέλους προτού προχωρήσουμε στην αξιολόγηση συστημάτων. Ας την πούμε «αποτίμηση», αν η λέξη φοβίζει.

Αλλά ας πάμε και λίγο κόντρα στον μηδενισμό και τη μοιρολατρία. Τα πράγματα μπορούν να γίνουν καλύτερα. Η αξιολόγηση συστημάτων (και όχι ανθρώπων) μπορεί να μας δείξει πώς.