Τι είναι Παιδεία;

«Παιδεία»: Σαν αποδημητικό πουλί επιστρέφει πάντα στην επικαιρότητα πριν τις εκλογές. Κι αμέσως μετά πάλι φεύγει...

Τι είναι όμως η «Παιδεία»;

Η Παιδεία προφανώς δεν αφορά μόνο το σχολείο ή το πανεπιστήμιο. Παιδεία καλλιεργούν όλοι σήμερα: η οικογένεια, οι φίλοι, τα ΜΜΕ, όλοι. Ας μη μιλήσουμε όμως γενικά. Ας μιλήσουμε για την Παιδεία που οφείλει να παρέχει το κράτος.

Οι πολιτικές για την Παιδεία τα τελευταία χρόνια περιορίζονται δυστυχώς σε ευχολόγια για «διάλογο» ή σε συζητήσεις για τον τρόπο των εξετάσεων. Οι κυριότερες διεκδικήσεις είναι «να δοθεί για την Παιδεία το 5% του ΑΕΠ και να μην καταργηθεί το άσυλο»...

Καμία κουβέντα όμως δε γίνεται για τον στόχο της Παιδείας. Καμία νύξη δε γίνεται για το περιεχόμενό της. Με μια λέξη, σπάνια η Παιδεία αντιμετωπίζεται ως διάνυσμα που έχει μέγεθος και κατεύθυνση.

Προσωπικά, τρέμω στην ιδέα ότι τα κονδύλια για την Παιδεία θα αυξηθούν ξαφνικά και χωρίς σχέδιο. Χωρίς να περιγράψουμε τι Παιδεία θέλουμε να φτιάξουμε.

(Κι αυτό βέβαια δεν αφορά τις αμοιβές πείνας που παίρνουν σήμερα οι εκπαιδευτικοί. Αφορά συνολικά τις δαπάνες για την Παιδεία.)

Τρέμω επίσης όταν απειλείται η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Ακόμα κι όταν αυτό γίνεται από τους «υπέρμαχους» της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών...

Για να γίνει όμως κουβέντα, ας θέσουμε ορισμένα ερωτήματα:

Αλήθεια, είναι Παιδεία να μαθαίνουμε απλώς το πότε έγινε η Μάχη των Θερμοπυλών; Ή χρειάζεται να μάθουμε τι σήμαινε αυτή η μάχη για τον κόσμο, τι σήμαινε η θυσία εκείνων των 300;

Είναι Παιδεία να αποστηθίζουμε μηχανικά τους 12 μαθητές του Χριστού; Ή μήπως πρέπει να ξέρουμε και τα κοινά νοήματα όλων των θρησκειών που έχουν κατά καιρούς εμφανιστεί στον κόσμο;

Είναι Παιδεία να παπαγαλίζουμε τους νόμους της Φυσικής; Ή μήπως πρέπει να μας γίνει βίωμα πως όπου υπάρχει δράση, υπάρχει και αντίδραση. Να αντιληφθούμε πως τα συστήματα τείνουν να ισορροπούν σε συνθήκες υψηλής εντροπίας (και ελάχιστης ενέργειας);

Είναι Παιδεία άραγε να απαξιώνουμε σήμερα τη γλώσσα μας; Τη μόνη γλώσσα που μιλιέται στον πλανήτη τόσες χιλιάδες χρόνια. Είναι Παιδεία να μη μαθαίνουμε την αρμονία που κρύβει αυτό το υπέροχο μέσο της έκφρασής μας;

Είναι Παιδεία να εξωραΐζουμε την ιστορία μας; Ή οφείλουμε να είμαστε αντικειμενικότεροι;

Είναι Παιδεία να εξετάζονται οι μαθητές μόνο στο πότε χτίστηκε ο Παρθενώνας; Ή χρειάζεται να μαθαίνουμε και τα παρακολουθήματα εκείνης της εποχής; Τι σήμαινε «άμεση δημοκρατία», τι έγραφε ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά και τόσα άλλα.

Αρκεί άραγε να θαυμάζουμε τα Γλυπτά (κι όχι βέβαια τα μάρμαρα) του Παρθενώνα; Αρκεί να καταριόμαστε τον Έλγιν; Ή χρειάζεται να διδαχθούμε κάτι κι εμείς (όπως τόσοι άλλοι λαοί) από το «παν μέτρον άριστον»;

Είναι Παιδεία, τέλος, να μοιράζονται απλώς προεκλογικά laptops στους μαθητές; Ή χρειάζεται να διδαχθούν κιόλας πώς θα αξιοποιήσουν την ψηφιακή επανάσταση;

Με μια λέξη: τι παιδεία θέλουμε; Στατική ή δυναμική;

Και στο τέλος-τέλος, τι πολίτες θέλουμε;

Σχολιαστές και παρατηρητές; Απαθείς θεατές εξ αποστάσεως; Εγωιστές και εγωπαθείς; Ανθρώπους που εθίζονται στον διαρκή ανταγωνισμό «για τον βαθμό»; Ανθρώπους που επιζητούν την ατομική ασφάλεια, ακόμα και εις βάρος του κοινού καλού;

Ή ενεργούς πολίτες που κρίνουν και συγκρίνουν; Ανθρώπους που δε φοβούνται το ρίσκο. Που πηγαίνουν κόντρα στο ρεύμα! Ανθρώπους με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, όχι μόνο με καλούς βαθμούς και διαγωγή κοσμιοτάτη.

Φυσικά οι αλλαγές χρειάζονται πόρους. Η έρευνα κοστίζει. Η επιμόρφωση το ίδιο. Πριν όμως αποφασίσουμε ποιον δρόμο θα ακολουθήσουμε, έχει σημασία (ειδικά στην Παιδεία) ν’ αποφασίσουμε πού θέλουμε να πάμε!